Door Meike Schipper & Maikel Coomans
Met het gejoel van demonstranten op de achtergrond is maandag het veelbesproken moestuinherstel in Sliedrecht begonnen. De moestuin aan de Baanhoek heeft nieuwe PFAS-vrije grond heeft gekregen, betaald door Chemours. Maar niet iedereen is daar blij mee. “Al 34 jaar tuinier ik hier en dan wordt het vernacheld.”
Moestuinier Ad Bons staat met zijn klompen in de nieuwe grond. Er is 50 centimeter van de vervuilde grond van zijn tuintje afgegraven en schone aarde gestort. Toch is hij niet blij op deze zonnige maandagmiddag. “De grond is niet goed. Het is blauwe klei, daar groeit nog geen gras op. Ze weten helemaal niet wat tuingrond is.”
‘Dooie grond’
Groente en fruit kan hij hier niet op telen. “Het is hele dooie grond.” Toch heeft hij er voor de sier een plantje in gezet. “Ja, die gaat er zo weer uit. Maar ze vroegen het, dus dan doe je eraan mee.”
Tuiniers, omwonenden, journalisten en demonstranten hebben zich maandagmiddag verzameld op het stukje land aan de Baanhoek, waar het startschot wordt gegeven van het project Moestuinherstel, een samenwerking tussen Chemours en de gemeenten Dordrecht, Molenlanden, Papendrecht en Sliedrecht.
Vervuiling
Moestuinen in de omgeving zijn vervuild met de chemische stof PFOA, onderdeel van het bekende PFAS, afkomstig van Chemours. Tuiniers kunnen hun eigen groenten en fruit al jaren niet meer eten, vanwege de schadelijke effecten voor de gezondheid.
Ad durft er niet op te vertrouwen dat het met deze nieuwe grond wel veilig is. “Wie zegt dat? Verdomme 34 jaar tuinier ik hier en dan wordt het vernacheld.” Hij schudt zijn hoofd. “Ik word er nog boos om. 34 jaar ziel en zaligheid en dan krijg je die vuile teringzooi.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Experiment
Het afgraven van de moestuin en het storten van nieuwe grond is een experiment. Toch formuleert Robbert Brandt, projectleider Moestuinherstel, het stellig in de uitnodiging: “Na uitvoering is de moestuin weer geschikt voor het veilig telen en consumeren van groente en fruit.”
Volgens Jacob de Boer, emeritus hoogleraar milieuchemie en toxicologie, is dat te stellig geformuleerd. “Dat is de hoop natuurlijk, maar dat moeten we afwachten. In eerste instantie zal dat zo zijn, de eerste vruchten zullen wel oké zijn. Een halve meter is niet heel veel, maar voor kleine planten is het wel genoeg. Maar je kunt het eigenlijk pas zeggen als je een jaar of vijf verder bent.”
De Boer vindt het goed dat Chemours in ieder geval íets doet. “Ze doen een pilot, drie verschillende manieren op de drie verschillende plekken. Het is wel een interessante pilot om te kijken wat er gebeurt.”
‘Kraan niet dicht’
Maar zelfs als de sanering goed werkt, kan er toch weer PFAS in de grond terechtkomen, zegt De Boer. “De fabriek draait nog, als je de kraan niet dicht draait kun je zo weer hetzelfde krijgen.” Chemours stoot veel minder en een ander soort PFAS uit, maar De Boer is daar niet helemaal gerust op. “Over de toxiciteit van de nieuwe producten is nog niet veel bekend, en daar zeggen ze niks over. Dat vind ik wel zorgelijk.”
‘Voor de bühne’
De demonstranten van actiegroep Gezondheid Vóór Alles, die naast de moestuin staan, delen die zorgen. Actievoerder Meta Kamphuis vindt het één groot mediacircus. “Het is voor de bühne, dat Chemours zo goed bezig is.”
In een Facebookpost noemt de actiegroep het moestuinherstel een goed initiatief, maar ook een ‘spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat.’ “Daarmee bekent Chemours in elk geval schuld, dat zij tientallen jaren, ondanks al hun goede bedoelingen en mooie beloftes, simpelweg onze leefomgeving hebben vervuild met alle desastreuze gevolgen van dien.”
Tekst gaat verder onder de foto.
‘Het is wat het is’
Voor schuldgevoel heeft An Lemaire, directeur van Chemours, deze middag geen ruimte. Kritische vragen ontwijkt ze. “Het is wat het is. We kunnen in de tegenwoordige tijd dingen doen, en dat doen we door nu de zorgen van mensen weg te nemen. Ik denk dat het allerbelangrijkste is dat mensen zien dat er iets gebeurt en dat we voorwaarts gaan.”
Met het gejoel van de demonstranten op de achtergrond zegt Lemaire dat de actie een mijlpaal is. “We willen de zorgen van omwonenden adresseren. Dat doen we vandaag met een concrete actie, door dit moestuinherstel te starten.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Verantwoordelijkheid
Wethouder Roelant Bijderwieden van de gemeente Sliedrecht is niet bang om terug te kijken. “Het zou beter geweest zijn als het in het verleden op een andere manier was gebeurd. We hebben de gang naar de rechter moeten maken, om duidelijk te maken wie hier verantwoordelijk voor is. Ik ben blij dat die verantwoordelijkheid nu genomen wordt. Dát is een mijlpaal.”
Schone moestuingrond is volgens Bijderwieden heel belangrijk. “PFAS krijg je voornamelijk binnen door middel van inname, dus via water en eten. Dus daarom is het belangrijk dat de moestuinen zo snel mogelijk vrij zijn van PFAS.”
Lange termijn
Het moestuinherstel in de omgeving van Chemours is een lange termijnplan, zegt Bijderwieden. “Er wordt nu geïnventariseerd en bekeken hoeveel tuinen het zijn en hoe lang dat gaat duren. Daarom is deze pilot ook zo belangrijk, om te zien welke obstakels er zijn.”
Of de PFAS na het afgraven echt wegblijft, moet nog blijken. “Misschien weten we over 20 jaar pas wat bepaalde effecten zijn. We weten eigenlijk te weinig van gezondheid op dit gebied. Overal zit PFAS in, laten we dat ook gewoon benoemen. Maar het gaat over de normen die door het RIVM worden gehanteerd. Als het daaronder is, is het dus veilig.”
Dit bericht verscheen eerder bij onze mediapartner Rijnmond.
Volg ons ook op ons WhatsApp kanaal: https://whatsapp.com/channel/0029VaoRvYF6rsQtr0tBRu3u